Wijkgericht Werken

Gemeenten moeten aan de slag met het bestaande deel van hun stad. Maar hoe doe je dat integraal en efficiënt? In Almere laat BLOC zien hoe heldere processen en slimme tools het verschil maken. 

Almere groeit, verandert en veroudert tegelijk. In de wijken spelen dagelijkse vragen van bewoners over wonen, leefbaarheid en samenleven. Tegelijkertijd bereidt de stad zich voor op grote opgaven als klimaatadaptatie, energietransitie en vergrijzing. Wijkgericht Werken verbindt die werelden: het brengt de kracht van bewoners, beleid en ontwerp samen om nú het verschil te maken, met oog voor de toekomst.

In Almere werkt BLOC als strategisch partner van de gemeente aan een aanpak die de bestaande stad versterkt én voorbereidt op de toekomst. Dat doen we via drie samenhangende trajecten:

1. De Toolbox Wijkgericht Werken, een integraal handelingskader met meer dan honderd interventies voor de bestaande stad.
2. De pilot Staatsliedenwijk, waarin de toolbox wordt geladen met concrete ingrepen uit de wijkagenda van Staatsliedenwijk om tot wijkspecifieke interventies en uiteindelijk een uitvoeringsprogramma te komen.
3. De toekomstverkenning, waarin we met ambtelijke experts trends en ontwikkelingen voor de komende decennia in kaart brengen om te komen tot een afwegingskader dat korte en lange termijn verbindt.

Door deze trajecten te combineren ontstaat een samenhangende methodiek die inzicht geeft, richting biedt en helpt om keuzes te maken voor een leefbare, veerkrachtige en toekomstbestendige stad.

1. De Toolbox als vertrekpunt en inspiratiebron

Samen met de gemeente Almere ontwikkelden we het Interventiepalet Wijkgericht Werken. Een toolbox die het beleid van de gemeente – vastgelegd in het doelenkader – koppelt aan de verschillende invloedsferen van de wijk. Door die structuur ontstaat inzicht in welke soorten interventies op wijkniveau kunnen bijdragen aan de bredere stedelijke doelen. Dit is een voorwaarde voor een optimaal maatschappelijk rendement uit investeringen in de wijk.

Het interventiepalet is een verzameling van meer dan honderd mogelijke interventies op thema’s als leefomgeving, wonen, welzijn, economie, mobiliteit en duurzaamheid. Elke interventie is beschreven met haar doel, betrokken partijen, randvoorwaarden en een praktijkvoorbeeld uit gemeenten als Rotterdam, Den Haag of Tilburg. Zo biedt het document een rijk overzicht van bestaande werkwijzen en inspiratie voor nieuwe combinaties.

De toolbox is daarmee geen blauwdruk, maar een startpunt. Een referentiekader dat richting geeft en inspiratie biedt voor wat er allemaal mogelijk is binnen wijkgericht werken. Wanneer de toolbox wordt geladen met lokale kennis en data – zoals in de Staatsliedenwijk – ontstaat een set van wijkspecifieke interventies die concreet uitvoerbaar zijn in de context van Almere.

2. Staatsliedenwijk als pilot

De Staatsliedenwijk is de eerste plek waar de toolbox in de praktijk wordt toegepast. Deze wijk leent zich hier uitstekend voor omdat er al een uitgebreide wijkagenda beschikbaar is: een document dat inzicht geeft in de actuele behoeften van bewoners en de ontwikkelingen die in de wijk spelen. Dankzij die basis kan zonder nieuw participatietraject worden gewerkt aan concrete vervolgstappen.

Door de toolbox te combineren met de wijkagenda ontstaat een directe koppeling tussen het gemeentelijk beleid (doelenkader) en de lokale realiteit. De toolbox biedt de bouwstenen en interventies die bijdragen aan de stedelijke doelen; de wijkagenda bepaalt welke thema’s en opgaven in de Staatsliedenwijk prioriteit hebben. Op die manier worden algemene interventies vertaald naar de specifieke context van de wijk.

Vanuit die verbinding werken we nu aan een uitvoeringsprogramma: een samenhangende selectie van interventies die inspelen op de uitdagingen en kansen in de Staatsliedenwijk. Het programma vormt de eerste concrete toepassing van de toolbox en laat zien hoe beleidsdoelen, bewonersbehoeften en fysieke ingrepen met elkaar in balans kunnen worden gebracht.

3. Ruimte reserveren voor de toekomst

Naast aandacht besteden aan de actuele behoeften in de wijken is het essentieel om vooruit te kijken. Om de bestaande stad toekomstbestendig te maken onderzoekt BLOC welke ontwikkelingen de komende decennia impact hebben op Almere. We doen een kwalitatief, open onderzoek op basis van interviews met ambtelijke experts, waarin we per domein verkennen welke trends, kansen en uitdagingen zij zien.

Trends en ontwikkelingen die aan bod komen zijn onder meer vergrijzing, geopolitieke verschuivingen, netcongestie, digitalisering, klimaatadaptatie, ruimtegebruik, gezondheid en veranderende vormen van samenleven. Deze inzichten laten zien welke ruimte — fysiek, sociaal en bestuurlijk — nu al moet worden gereserveerd om straks wendbaar te blijven.

In de volgende stap integreren we de korte én de lange termijn in een systematiek. Een manier van werken waarin directe wijkbehoeften, beleidsopgaven en lange-termijnontwikkelingen gezamenlijk worden gewogen. Zo kunnen we ruimtelijke keuzes maken die niet alleen passend zijn voor vandaag, maar ook houdbaar voor de toekomst.

Naar een integrale aanpak voor de bestaande stad

Met de toolbox, de pilot in de Staatsliedenwijk en het onderzoek naar lange-termijnontwikkelingen werken we met Almere stap voor stap aan een nieuwe manier van wijkgericht werken. Met de combinatie van deze trajecten kan de stad beter inspelen op actuele behoeften én is voorbereid op toekomstige opgaven.

Het doel is een afwegingskader waarmee keuzes voor de bestaande stad integraal gemaakt kunnen worden: op basis van kennis, samen met bewoners en met oog voor de toekomst. Zo groeit Wijkgericht Werken in Almere uit tot een werkwijze die richting geeft aan de ontwikkeling van een leefbare, duurzame en veerkrachtige stad.