“Samen spelen, samen delen”
Onze collega Mimosa is onlangs afgestudeerd aan Breda University of Applied Sciences en haar afstudeeronderzoek is gepubliceerd in het vaktijdschrift de Blauwe Kamer!
Mimosa onderzocht hoe bewoners van kwetsbare wijken – specifiek in Kerkelanden in Almelo – geholpen kunnen worden in hun basisbehoeften door middel van ruimtelijke ingrepen. Haar aanpak? Het opzetten van een deeleconomie, samen met de bewoners. Het delen van allerlei diensten en voorzieningen – zoals collectieve tuinen, speeltuinen en een voedselpark – zorgt voor financiële én sociale vooruitgang.
“Het nieuwe ontwerp voor Kerkelanden stimuleert bewoners om te delen. Van ruimte tot aan gereedschap. Van voedsel tot aan energie. Want samen spelen is samen delen.”
In de spoorzone van Almelo ligt Kerkelanden, een buurt die bekend staat als een van de armste en meest kwetsbare wijken van Nederland. De spoorzone van Almelo is in ontwikkeling, wat kansen biedt om ook Kerkelanden om te vormen tot een bruisend stadsdeel. Echter is het cruciaal dat hierbij rekening wordt gehouden met de gevolgen voor de oorspronkelijke bewoners en de sociale structuur van deze kwetsbare wijken. In Nederland is het herontwikkelen van spoorzones een trend. Hierdoor worden de gebieden populaire woonwijken. Dit kan uiteindelijk tot gentrificatie leiden, waardoor oorspronkelijke bewoners ‘verdreven’ worden. Het is daarom belangrijk om buurten zoals Kerkelanden rechtvaardig te herontwikkelen, waardoor oorspronkelijke bewoners zich thuis blijven voelen.
Kansenongelijkheid bestrijden door ruimtelijke ingrepen
De kansenongelijkheid voor mensen in kwetsbare wijken als Kerkelanden is erg groot, en deze kloof verergert. Een opeenstapeling van problemen zoals armoede, schulden, werkloosheid, onderwijsachterstanden en een slechte gezondheid zorgen voor een neerwaartse spiraal. Deze problemen vormen een voedingsbodem voor onder andere georganiseerde criminaliteit en hebben een negatieve invloed op de leefbaarheid van de wijk.
De grootste last van mensen in kwetsbare wijken zijn de kosten van hun basisbehoeftes. Een groot deel van hun inkomen wordt hieraan uitgegeven, waardoor ze geen financiële vrijheid hebben. In deze studie is daarom onderzocht hoe bewoners kunnen worden voorzien van een deel van de basisbehoeften, door middel van ruimtelijke ingrepen in hun wijk. Met het idee dat dit de (financiële) druk op de bewoners vermindert en er meer ruimte ontstaat voor een positieve levensinsteek. Zo krijgen de bewoners van Kerkelanden meer gelijke kansen. Hoe ziet zo’n aanpak er dan uit?
De aanpak: samen spelen samen delen
Mimosa heeft de kernwaarden van het gebied gecombineerd met de basisbehoeften van bewoners. De kernwaarden Intens, Divers en Grenzeloos weerspiegelen de balans van drukte en rust, ondernemerschap en je thuis voelen in stad en landschap. De basisbehoeften zijn energie, wonen, natuur, sociaal, bewegen en voeding.
Op basis van de basisbehoeften en de kernwaarden ontwikkelde Mimosa 5 ruimtelijke ontwerpprincipes:
- Een nieuw hart voor Kerkelanden dat de buurt verbindt.
- Een voedselpark dat de bewoners lokaal eten biedt
- Klaar maken voor de energietransitie
- Ruimte maken voor ontmoetingsplekken & ommetjes
- Wonen voor iedereen.
De ontwerpprincipes van ‘Samen spelen, samen delen’ leiden tot een deeleconomie, die de (financiële) lasten van de bewoners vermindert. Bovendien draagt het bij aan een duurzame gemeenschap met meer sociale cohesie. Initiatieven zoals buurtruilnetwerken stellen bewoners in staat om goederen en diensten te delen of ruilen, wat leidt tot toegang tot benodigdheden zonder grote financiële investeringen per persoon, en bevordert duurzame consumptie.
Het is essentieel om de bewoners van Kerkelanden actief te betrekken bij het bouwen van de deeleconomie in hun wijk. Dit creëert draagvlak en zorgt ervoor dat de aanpak haalbaar en betaalbaar is, en aansluit bij de behoefte van de bewoners. Door participatie en co-creatie te bevorderen, wordt er eigenaarschap en verantwoordelijkheid onder de bewoners gecreëerd.
Het gehele concept is uitgewerkt tot een stedenbouwkundig ontwerp.
Lees hier meer over Mimosa en haar onderzoek en stedenbouwkundig ontwerp!
